Những chiếc vali tiền và cái giá của một khu đất vàng

Lâm Trực@

Kết luận điều tra của Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an về vụ án xảy ra tại Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam và các đơn vị liên quan đã phơi bày một bức tranh đầy đủ, chi tiết và lạnh lùng về cách một khu đất công sản đặc biệt giá trị tại số 39–39B Bến Vân Đồn, TP Hồ Chí Minh, bị thao túng, chuyển dịch và rơi vào tay tư nhân thông qua những thỏa thuận ngầm, những dòng tiền hối lộ và những lời hứa hẹn bất động sản xa xỉ. Đó không chỉ là câu chuyện của những chiếc vali tiền mặt, những vỏ thùng rượu chất đầy tiền, mà còn là bi kịch của kỷ cương quản lý tài sản nhà nước bị bẻ cong bởi lợi ích nhóm.

Khu đất hơn 6.200 m2 nằm ở vị trí đắc địa, liền kề quận 1, vốn là công sản do Tổng cục Cao su quản lý từ năm 1976. Sau quá trình sắp xếp, phần đất này thuộc quyền quản lý của Tổng Công ty Cao su Đồng Nai và Công ty Cao su Bà Rịa, hai đơn vị góp vốn thành lập Công ty TNHH Phú Việt Tín với tỷ lệ lần lượt là 72 và 28 phần trăm. Theo kết luận điều tra, từ cuối năm 2009, quá trình chuyển nhượng khu đất đã bị bẻ lái khỏi quỹ đạo pháp luật khi ông Lê Quang Thung, khi đó là Quyền Chủ tịch Hội đồng quản trị Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam, chủ động gợi ý bán khu đất cho bà Lê Y Linh trên cơ sở mối quan hệ quen biết trước đó.

Để thương vụ diễn ra trót lọt, bà Lê Y Linh và ông Đặng Phước Dừa, Chủ tịch Công ty Việt Tín, đã thiết lập một thỏa thuận phân chia vai trò và lợi ích khá rành mạch. Theo đó, bà Linh chịu trách nhiệm “lo cơ chế” với phía Tập đoàn Cao su và hưởng phần lớn lợi nhuận, còn ông Dừa đảm nhiệm việc chạy thủ tục tại các cơ quan chức năng của TP Hồ Chí Minh và hưởng phần còn lại. Từ sự phân công này, một chuỗi các hành vi đưa hối lộ có hệ thống bắt đầu được triển khai, nhắm vào nhiều cấp, nhiều ngành.

Theo lời khai của ông Đặng Phước Dừa, việc tiếp cận lãnh đạo thành phố được tiến hành thông qua các mối quan hệ cá nhân. Ông Dừa tìm cách làm quen với bà Nguyễn Thị Hồng, khi đó là Phó Chủ tịch UBND TP Hồ Chí Minh, thông qua chồng bà là ông Hồ Thanh Mẫn. Những bữa ăn tại nhà riêng được tổ chức nhằm tạo dựng sự thân tình, sau đó là những túi quà chứa tiền mặt. Lần đầu là 10.000 USD, tiếp đó, nhân dịp tân gia tại huyện Hóc Môn, thêm 50.000 USD được trao với lý do cảm ơn việc ký các văn bản liên quan đến giao đất.

Không dừng lại ở đó, mạng lưới hối lộ tiếp tục lan rộng tới nhiều sở, ngành và cán bộ chủ chốt. Theo khai nhận, ông Dừa đã đưa ra những lời hứa tặng căn hộ penthouse hoàn thiện, trao hàng chục nghìn USD cho một số Phó Chủ tịch UBND thành phố đương nhiệm thời điểm đó, tặng đồng hồ Patek Philippe trị giá lớn cùng tiền mặt cho lãnh đạo Sở Tài chính, đồng thời hứa hẹn các căn hộ tại dự án cho nhiều cán bộ thuộc Sở Quy hoạch Kiến trúc, Sở Tài nguyên và Môi trường, Văn phòng UBND thành phố và lãnh đạo quận 4. Các lời hứa này sau đó không được thực hiện khi dự án đã bị chuyển nhượng.

Đến năm 2013, do mâu thuẫn nội bộ và thiếu hụt nguồn vốn, dự án rơi vào bế tắc. Đây là thời điểm bà Nguyễn Thị Như Loan, Tổng Giám đốc Công ty Quốc Cường Gia Lai, xuất hiện với vai trò người mua lại toàn bộ dự án. Theo lời khai, bà Loan nhận thức rõ tính chất nhạy cảm về pháp lý của khu đất khi biết đây là công sản, việc chuyển nhượng trước đó không thông qua đấu giá, doanh nghiệp dự án chưa hoàn tất nghĩa vụ tài chính với Nhà nước và chưa có đầy đủ giấy tờ pháp lý cần thiết. Tuy vậy, trước sức hấp dẫn của lợi nhuận, bà Loan vẫn quyết định ký hợp đồng hứa nhận chuyển nhượng 100 phần trăm vốn góp tại Phú Việt Tín với giá hơn 460 tỷ đồng, trong đó bao gồm cả tiền sử dụng đất nộp thay.

Một chi tiết đáng chú ý trong hồ sơ vụ án là khoản tiền 50 tỷ đồng mà phía bà Linh và ông Dừa đề nghị bà Loan chuyển trước để phục vụ việc “ngoại giao” với lãnh đạo Tập đoàn Cao su, cụ thể là ông Trần Ngọc Thuận, khi đó là Tổng Giám đốc Tập đoàn. Bà Loan đã đồng ý chuyển tiền. Không dừng lại ở đó, để thâu tóm nốt phần vốn còn lại và diện tích đất tăng thêm, bà Loan còn nhờ một cán bộ phụ trách kế hoạch đầu tư của Tập đoàn Cao su tác động để các đơn vị thành viên bán thẳng phần vốn cho Quốc Cường Gia Lai với mức giá cũ, nhằm rút ngắn quy trình.

Từ nguồn tiền ứng trước, ông Đặng Phước Dừa bắt đầu thực hiện các chuyến giao tiền trực tiếp cho ông Trần Ngọc Thuận. Lần đầu, khoảng đầu năm 2014, 20 tỷ đồng tiền mặt mệnh giá 500.000 đồng được đóng gói vào bốn vỏ thùng rượu ngoại và vận chuyển thẳng tới phòng làm việc của ông Thuận tại trụ sở Tập đoàn. Khi được hỏi, ông Dừa chỉ nói ngắn gọn đó là tiền cảm ơn. Lần thứ hai, vào tháng 9 cùng năm, sau khi thương vụ hoàn tất, 25 tỷ đồng tiếp tục được chia thành nhiều cọc tiền, xếp vào hai chiếc vali kéo và giao tại biệt thự riêng của ông Thuận vào buổi tối.

Tại cơ quan điều tra, ông Trần Ngọc Thuận thừa nhận hành vi nhận hối lộ, đồng thời khai rằng bản thân biết việc chuyển nhượng vốn góp là trái quy định, nhưng rơi vào tình thế bị động do các điều khoản hợp đồng bất lợi và lo ngại nguy cơ dự án bị thu hồi nếu tranh chấp kéo dài. Dưới áp lực từ người tiền nhiệm và các đối tác, cùng tâm lý nể nang cá nhân, ông đã chấp nhận tạo điều kiện. Tổng số tiền ông Thuận nhận là 45 tỷ đồng, trong đó một phần được chia cho một số cá nhân khác trong Tập đoàn, phần còn lại được sử dụng cho mục đích cá nhân. Trong quá trình điều tra, ông Thuận và gia đình đã nộp khắc phục hàng chục tỷ đồng và giao nộp sổ tiết kiệm để phong tỏa.

Kết quả điều tra xác định, sau hàng loạt hành vi đưa và nhận hối lộ, UBND TP Hồ Chí Minh đã ban hành quyết định giao khu đất 39–39B Bến Vân Đồn cho Công ty Phú Việt Tín không thông qua đấu giá, dẫn đến việc khu đất vàng rời khỏi sự quản lý của Nhà nước. Thiệt hại được xác định là hơn 542 tỷ đồng, trong khi bà Nguyễn Thị Như Loan sau đó chuyển nhượng lại dự án, thu lợi chênh lệch gần 300 tỷ đồng. Đến nay, các bị can và gia đình đã nộp khắc phục hơn 223 tỷ đồng và hàng chục nghìn USD, đồng thời nhiều tài sản có giá trị lớn đã bị kê biên để đảm bảo thi hành án.

Vụ án là minh chứng điển hình cho những hệ lụy nghiêm trọng khi quyền lực công bị thao túng bởi tiền bạc và lợi ích cá nhân. Những chiếc vali tiền không chỉ làm méo mó các quyết định quản lý đất đai, mà còn để lại một bài học đắt giá về sự cần thiết phải siết chặt kỷ cương, minh bạch hóa quá trình quản lý tài sản công và xử lý nghiêm minh mọi hành vi xâm phạm lợi ích của Nhà nước.