Thế giới giả

Lâm Trực@

Trời Sài Gòn tháng Sáu, oi nồng như thể một bát canh hẹ úp ngược lên đầu người. Thành phố sống sôi sục, ồn ào như lên cơn sốt: tiếng xe cộ, tiếng còi, tiếng rao hàng livestream rền rĩ như giọng kẻ say thuốc. Dưới lớp vỏ hào nhoáng ấy là một tầng mùi tanh vô hình, là thứ không mùi, không vị, nhưng bám chặt vào gan ruột như loài ký sinh. Đó là thuốc giả, mỹ phẩm giả, thiết bị y tế giả. Chúng sinh sôi nơi xó xỉnh, gói ghém dưới ánh đèn mờ, khoác danh “hàng xách tay”, “cao cấp”, rồi tuồn ra thị trường như nước bẩn qua kẽ tay. Người tiêu dùng thì hoặc không biết, hoặc không buồn biết, hoặc đã quá kiệt sức để muốn biết.

Ba tuần cao điểm, hơn trăm cơ sở bị kiểm tra, vài chục tỷ tiền phạt được ghi vào biên bản. Những con số khô khốc được Sở Y tế TP.HCM công bố như một dấu gạch đầu dòng trong cuốn sổ dài vô tận của trò chơi mèo vờn chuột. Các thiết bị y tế bán sai phân loại. Các phòng khám không phép. Các nhà thuốc bày bán thuốc không rõ nguồn gốc. Nhưng thực tế thì sao? Mỗi ngày, vẫn có những viên thuốc mập mờ trôi vào dạ dày người già, những lọ mỹ phẩm rởm bôi lên làn da non nớt, những cây nhiệt kế giả kẹp vào nách đứa bé lên cơn sốt – mẹ ngồi bên, mắt đỏ hoe, miệng lẩm nhẩm cầu trời.

Tôi từng đứng trong căn phòng trọ chật hẹp của hai mẹ con ở chợ thuốc Hapulico, Hà Nội. Họ dạy nhau cách tuốt nhãn, gắn tem giả, đóng hộp lại để biến thuốc rẻ tiền thành “thuốc nhập”. Người mẹ ngoài năm mươi, giọng nhẹ tênh: “Làm đẹp thôi mà, có chết ai đâu.” Một câu nói tưởng vô hại, nhưng rơi vào tai người tỉnh táo thì lạnh như mũi kim đâm thẳng vào tim.

“Làm đẹp thôi mà” – nhưng làn da ai đó đã bỏng rộp. Là đứa trẻ nào đó đã co giật vì lọ thuốc ho gắn mác “hàng Nhật”.

Làm đẹp thôi mà – nhưng mỗi con tem giả là một lát cắt lên chút lương thiện còn sót lại trong một xã hội đầy chào mời và thiếu sự thật.

Các doanh nghiệp chân chính giờ đây như người đi dây. Một bên là vực thẳm của giấy phép, quy định, kiểm định, bảo hiểm sản phẩm. Một bên là luồng gió độc từ những kẻ sẵn sàng bán rẻ đạo đức để có lời. Chủ một nhà thuốc lâu năm thở dài: “Thuốc chuẩn, giá cao hơn mười ngàn, là người ta quay đi. Họ chọn loại rẻ, vì bạn bè dùng rồi, thấy cũng ổn mà.” Thấy cũng ổn – ba chữ ấy, nghe quen như tiếng thở dài giữa chợ đời.

Cái nguy hiểm nhất không nằm ở viên thuốc giả, con tem giả, mà ở chỗ người ta đã quen với cái giả. Đã dửng dưng với cái sai. Không ai còn giật mình khi mã QR không truy xuất được nguồn gốc. Không ai hoài nghi khi hàng trăm sản phẩm không giấy tờ vẫn tràn lan trên sàn thương mại điện tử, vẫn livestream ầm ĩ, vẫn chốt đơn ào ào. Cái giả đã trở thành không khí, và khi không khí đã lẫn dối trá, người ta sẽ chết không vì bệnh, mà vì không còn biết đâu là sự thật.

TP.HCM đang phản công. Một đường dây nóng. Một ứng dụng tố giác. Những kế hoạch được công bố, những số liệu được báo cáo. Nhưng sẽ chẳng có gì thay đổi nếu đây chỉ là cuộc chiến của cơ quan chức năng. Phải có người dám chịu cháy vì sự thật. Phải có hệ thống dữ liệu quốc gia để bất kỳ viên thuốc, lọ kem nào cũng bị lôi ra ánh sáng trong một cú quét mã. Phải mời cả xã hội vào cuộc, từ bà nội trợ chọn thuốc cảm, đến đứa trẻ lớp 5 biết cách đọc hạn sử dụng. Phải có người dám nói “Không”, dám đập vỡ cái điện thoại livestream đang rao bán hàng lậu ngay trước mặt.

Nếu không, những viên thuốc giả sẽ tiếp tục lẩn vào bữa ăn, giấc ngủ, giấc mơ của người Việt. Những lọ kem trộn sẽ tiếp tục bóc lớp da phụ nữ thành phố như lột da hành tây – trắng, mỏng, yếu, và dễ tổn thương.

Khủng khiếp hơn cả, sự lừa dối sẽ tiếp tục cắn rỗng lòng tin như mối mọt âm thầm trong căn nhà đạo đức đã mỏi mệt từ lâu. Những đợt kiểm tra, những con số báo cáo, rốt cuộc sẽ chỉ là liều thuốc an thần – cho một xã hội vật vờ giữa thật và giả, giữa người với người, giữa lương thiện và phản bội.

Và có thể, đến một ngày, khi bạn nhìn vào gương, thấy làn da sạm nám vì kem trộn, bạn sẽ không giận ai cả vì bạn đã quen sống trong một thế giới như thế. Một thế giới nơi người ta nói dối để tồn tại, và im lặng để không bị đào thải. Một thế giới mà viên thuốc bạn uống không giúp bạn khỏi bệnh, nhưng lại dạy bạn bài học cay đắng nhất về niềm tin.