Pháp không lìa Tăng: Nhìn lại hiện tượng Thích Minh Tuệ từ chánh kiến Phật giáo

Lâm Trực@

Trong thời đại mà mạng xã hội khuếch đại hình ảnh cá nhân chỉ bằng một cái nhấp chuột, các hiện tượng tâm linh, tôn giáo càng dễ trở thành biểu tượng đại chúng hơn là đối tượng cần suy tư bằng chánh kiến. Trường hợp “Thầy Thích Minh Tuệ” là một ví dụ như thế.

Không xuất gia theo đúng giới pháp Tăng già, không thọ giới Cụ túc, không tham dự các kỳ Bố tát, Tự tứ, không sống trong cộng đồng Tăng đoàn; nhưng ông lại được hàng ngàn người xem như “bậc Thánh tăng thời nay” chỉ dựa vào một vài biểu hiện bên ngoài như đi bộ khổ hạnh, không dùng tiền, ăn một bữa mỗi ngày. Thậm chí có không ít người tuyên xưng ông là “Phật sống”, “vị A-la-hán giữa đời”, bất chấp các quy chuẩn Phật học và giáo lý căn bản.

Những biểu hiện tôn sùng ấy tuy có vẻ xuất phát từ sự kính trọng, nhưng nếu không được hướng dẫn bằng chánh kiến, sẽ rất dễ trượt vào tà tín, mê lầm và gây rối loạn nghiêm trọng cho đời sống Phật giáo đương đại. Do đó, bài viết này xin được phân tích hiện tượng Thích Minh Tuệ không từ góc độ truyền thông hay xã hội học, mà từ những nguyên lý cốt lõi trong giáo pháp Đức Phật: Giới – Định – Tuệ, cộng đồng Tăng bảo, và chuẩn mực tu chứng.

Giới luật không phải hình thức, mà là nền tảng của đạo Phật

Trọng tâm của đời sống người xuất gia là Giới luật. Đức Phật từng dạy trong Kinh Đại Bát Niết Bàn (Dīgha Nikāya 16): “Giới luật còn, Phật pháp còn.” Điều này khẳng định rằng bất kỳ ai tự nhận là tu sĩ Phật giáo mà không sống trong giới luật của Tăng đoàn thì không thể gọi là “người tu theo Phật”.

Thích Minh Tuệ không thọ Cụ túc giới (giới Tỳ kheo), không sinh hoạt trong Tăng đoàn, không có vị Thầy y chỉ, không nhập hạ, không Bố tát, không Tự tứ – nhưng lại tự tuyên bố giữ 250 giới. Đây là điều bất hợp pháp về phương diện Luật tạng. Theo Luật Tứ phần, một người muốn thành Tỳ kheo cần được chư Tăng hợp pháp truyền giới, với năm vị truyền giới sư, pháp yết ma thanh tịnh, và có hồ sơ đăng ký cụ thể. Không thể tự mình tuyên bố “giữ giới” mà không có giới đàn hợp pháp chứng minh.

Trong Tăng Chi Bộ Kinh (Aṅguttara Nikāya), Đức Phật cũng khẳng định: “Ai tự xưng chứng Thánh quả mà chưa chứng, tự cho mình biết điều chưa biết, thấy điều chưa thấy, là phạm đại vọng ngữ, là kẻ phá hoại Tăng đoàn, kẻ bị chư thiên khiển trách.” Như vậy, việc không thọ giới nhưng sống như Tỳ kheo là vừa sai luật, vừa đe dọa nghiêm trọng đến sự tin tưởng của cư sĩ đối với Tăng bảo.

Tăng đoàn là hình thức hộ trì chánh pháp, không ai tu một mình mà thành Phật

Một số người biện hộ rằng: “Phật cũng từng bỏ Tăng đoàn để đi tu một mình”, hoặc “Ngài Minh Tuệ là hành giả đầu đà, vượt ngoài quy chuẩn thế tục”. Nhưng sự so sánh ấy là thiếu hiểu biết nghiêm trọng về Phật sử và Tăng học.

Đức Phật chỉ hành khổ hạnh sáu năm trước khi thành đạo, và sau đó tuyên bố từ bỏ khổ hạnh cực đoan. Chính Ngài thiết lập Tăng đoàn, truyền giới cho chư Tăng, ấn định Luật tạng gồm 250 giới cho Tỳ kheo, và dạy: “Tăng đoàn là ruộng phước tối thượng của thế gian.” (Mahāparinibbāna Sutta)

Theo Luật Tạng và lời Phật dạy, người tu hành chân chính phải sống nương tựa Tăng đoàn, có vị Thầy y chỉ, có bạn đồng tu (kalyāṇamitta), có sinh hoạt Bố tát, tụng giới, nhập hạ và Tự tứ. Đức Phật không hề dạy người xuất gia tách khỏi cộng đồng để sống như một “ẩn sĩ cô độc”.

Hành đầu đà không phải là hình thức khổ hạnh hình thức

Trong Kinh Trung Bộ, Đức Phật thuyết giảng rằng: “Người ngu tưởng mình tinh tấn khi khổ hạnh sai pháp, người trí không hành khổ hạnh, mà hành trung đạo.” (Mūlapariyāya Sutta). Hành đầu đà (dhutaṅga) là một pháp tu cao, được thực hành bởi các vị đã thọ giới đầy đủ, sống trong Tăng đoàn, và thường là các vị có trình độ thiền định vững chắc.

Ngay trong Kinh Pháp cú (Dhammapada, câu 282), Đức Phật dạy: “Nhờ giới sinh định, nhờ định sinh tuệ, nhờ tuệ tâm giải thoát, ấy là quả vị giác ngộ.” Nghĩa là giới phải đi trước, định làm nền, tuệ là kết quả. Nếu không có giới, thì việc hành thiền, khổ hạnh, thiểu dục tri túc cũng chỉ là hình thức ngoài đạo.

Trong trường hợp Thích Minh Tuệ, việc đi bộ xuyên Việt, không dùng tiền, ăn một bữa mỗi ngày… nếu không gắn với thiền định chân chánh, không dựa vào giới luật Tăng, không phát sinh tuệ giác giải thoát, thì không thể xem là Phật đạo.

Nguy cơ của sùng bái cá nhân và đại vọng ngữ

Một số người vì quá ngưỡng mộ mà tung hô Thích Minh Tuệ là “Phật sống”, “người tái lai”, “bậc A-la-hán không cần chứng minh”… Điều này rất nguy hiểm. Vì như trong Kinh Đại Bát Niết Bàn, Đức Phật từng cảnh báo: “Khi tà sư được xem như Thánh nhân, khi người không chứng được người đời tôn xưng, thì chánh pháp sẽ suy vi, và ma vương sẽ cười lớn.”

Cần hiểu rằng, việc xác chứng một vị Thánh quả (Dự lưu, Nhất lai, Bất lai, A-la-hán) chỉ có thể được xác lập qua sự kiểm chứng của Tăng đoàn, với sự minh chứng từ hành trì, giới luật, định tuệ và lời phát ngôn của vị ấy. Ngay cả các vị Thánh đệ tử trong thời Phật (như Xá Lợi Phất, Mục Kiền Liên…) cũng không bao giờ tự nhận mình là A-la-hán, mà luôn được Đức Phật xác nhận trong tăng chúng.

Vậy nếu một người không thọ giới, không nhập hạ, không có định học – mà được người đời tung hô là Thánh nhân – thì rõ ràng đó là một sai lầm nghiêm trọng, dẫn đến mất niềm tin vào Tăng bảo, và thậm chí có thể đe dọa nền tảng Phật pháp nếu được kéo dài.

Trở về với Chánh pháp, không lạc vào tín điều cá nhân

Hiện tượng Thích Minh Tuệ có thể là bài học cảnh tỉnh cho cộng đồng Phật tử Việt Nam hôm nay: Không phải ai có vẻ ngoài đạo hạnh cũng là người tu theo Phật, không phải ai đi bộ khổ hạnh cũng là bậc đầu đà, và càng không phải ai sống giản dị cũng là bậc giác ngộ.

Đức Phật dạy trong Kinh Kalama: “Đừng vội tin vì truyền thống, đừng vội tin vì điều ấy được nhiều người lặp lại, đừng vội tin vì lời ấy phát ra từ người tu hành, mà hãy tin sau khi quan sát, thực hành và thể nghiệm trong chính đời sống.”

Pháp không lìa Tăng. Tu không lìa Giới. Chứng không lìa Định. Và lòng tin không lìa Tuệ. Đây là những cột trụ bất hoại của đạo Phật chân chính.

Nếu chúng ta thực sự kính Phật, hãy kính bằng trí tuệ. Nếu chúng ta yêu mến người tu, hãy hộ trì người ấy trở về với giới pháp Tăng già. Và nếu Thích Minh Tuệ thực sự là người có chí tu, thì điều tốt đẹp nhất cộng đồng Phật tử nên làm, không phải là tôn sùng ông, mà là khuyến khích ông quay về Tăng đoàn, thọ giới hợp pháp, hành trì đầy đủ, sống trong sự hộ trì chánh pháp. Chỉ khi ấy, hình ảnh của ông mới thực sự chạm đến chiều sâu của đạo lộ giải thoát, thay vì chỉ là một hiện tượng mạng – dù có cảm hứng, nhưng đầy rủi ro sai lạc.